Praca za granicą a emerytura - podstawowe zasady
Miliony Polaków przez lata pracowały lub nadal pracują za granicą. Każdy okres pracy i opłacania składek w innym kraju może uprawniać do otrzymania emerytury z tego państwa. Co więcej, okresy pracy w różnych krajach mogą być łączone w celu nabycia prawa do emerytury.
Podstawową zasadą jest to, że każdy kraj wypłaca emeryturę za okresy ubezpieczenia zrealizowane zgodnie z jego własnym ustawodawstwem. Oznacza to, że jeśli pracowałeś w kilku krajach, możesz otrzymywać emerytury z każdego z nich, proporcjonalnie do okresów ubezpieczenia.
Ważne jest, aby wiedzieć, że przepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego różnią się w zależności od tego, czy pracowałeś w krajach Unii Europejskiej, czy w państwach, z którymi Polska zawarła dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym, czy też w krajach, z którymi takich umów nie ma.
Emerytury z krajów Unii Europejskiej
Dla osób, które pracowały w różnych krajach Unii Europejskiej (a także Islandii, Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii), obowiązują przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zawarte w rozporządzeniach UE:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004.
Dzięki tym przepisom, okresy ubezpieczenia zrealizowane w różnych krajach UE są sumowane w celu nabycia prawa do emerytury. Jeśli więc pracowałeś na przykład 5 lat w Polsce, 10 lat w Niemczech i 7 lat w Holandii, wszystkie te okresy będą brane pod uwagę przy ustalaniu twojego prawa do emerytury.
Wysokość emerytury będzie jednak obliczana proporcjonalnie do okresów ubezpieczenia w każdym kraju. Oznacza to, że każdy kraj wypłaci ci emeryturę za ten okres, który przepracowałeś i opłacałeś składki w tym kraju.
Emerytury z krajów spoza UE - umowy dwustronne
Polska zawarła umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym z wieloma krajami spoza Unii Europejskiej, w tym z:
- USA
- Kanadą
- Australią
- Ukrainą
- Koreą Południową
- Izraelem
- Mołdawią
- Mongolią
- Serbią
- Turcją
- Japonią
Każda z tych umów ma swoje specyficzne postanowienia, ale generalnie zapewniają one możliwość sumowania okresów ubezpieczenia w celu nabycia prawa do emerytury oraz wypłatę świadczeń za granicę.
Na przykład, umowa z USA nie przewiduje sumowania okresów ubezpieczenia w celu uzyskania minimalnego okresu ubezpieczenia wymaganego do nabycia prawa do emerytury, ale umożliwia otrzymywanie emerytury z USA nawet jeśli mieszkasz w Polsce, i odwrotnie.
Procedura ubiegania się o emeryturę z zagranicy
Aby uzyskać emeryturę za okresy pracy za granicą, należy złożyć wniosek o emeryturę w kraju zamieszkania. Jeśli mieszkasz w Polsce, wniosek składasz w ZUS, nawet jeśli ubiegasz się o emeryturę z innego kraju.
ZUS przekaże twój wniosek do odpowiednich instytucji zagranicznych, które rozpatrzą go zgodnie ze swoimi przepisami. Proces ten może trwać dość długo, czasem nawet kilkanaście miesięcy, dlatego warto złożyć wniosek z odpowiednim wyprzedzeniem.
Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia i ubezpieczenia za granicą, takie jak umowy o pracę, świadectwa pracy, dokumenty ubezpieczeniowe czy potwierdzenia opłacania składek. Im bardziej kompletna dokumentacja, tym sprawniej przebiegnie procedura.
Wymagane dokumenty i formularze
Przy ubieganiu się o emeryturę za okresy pracy za granicą, potrzebne będą następujące dokumenty:
- Wniosek o emeryturę (formularz ZUS-EMP-7 w przypadku emerytury z Polski)
- Formularze dotyczące przebiegu ubezpieczenia w poszczególnych krajach (różne dla każdego kraju)
- Dokument potwierdzający tożsamość (dowód osobisty lub paszport)
- Dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia i ubezpieczenia w Polsce i za granicą
- Dokumenty potwierdzające wysokość zarobków (jeśli są wymagane w danym kraju)
- Zaświadczenie o stanie zdrowia (w przypadku ubiegania się o rentę inwalidzką)
W przypadku emerytury z krajów UE, stosowane są standardowe formularze serii E200, które służą do wymiany informacji między instytucjami ubezpieczeniowymi różnych krajów.
Specyfika emerytur z wybranych krajów
Niemcy
W Niemczech emerytura jest wypłacana proporcjonalnie do okresu ubezpieczenia i wysokości wpłacanych składek. Minimalny okres ubezpieczenia wymagany do nabycia prawa do emerytury wynosi 5 lat.
Instytucją odpowiedzialną za emerytury w Niemczech jest Deutsche Rentenversicherung (DRV). Warto wiedzieć, że Niemcy mają bardzo dokładny system rejestracji okresów ubezpieczenia, więc nawet jeśli nie posiadasz wszystkich dokumentów, DRV może mieć te informacje w swoich bazach danych.
Emerytura z Niemiec jest opodatkowana, ale istnieje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Niemcami, która reguluje, w którym kraju płaci się podatek.
Wielka Brytania
W Wielkiej Brytanii system emerytalny opiera się na tzw. National Insurance Contributions (NICs). Aby uzyskać pełną emeryturę państwową (State Pension), trzeba mieć co najmniej 35 lat składkowych. Minimalna liczba lat składkowych wymagana do uzyskania jakiejkolwiek emerytury to 10 lat.
Po Brexicie, Wielka Brytania nie jest już częścią unijnego systemu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, ale umowa o handlu i współpracy między UE a Wielką Brytanią zawiera postanowienia dotyczące koordynacji zabezpieczenia społecznego, które w dużej mierze kontynuują zasady obowiązujące wcześniej.
Department for Work and Pensions (DWP) jest instytucją odpowiedzialną za emerytury w Wielkiej Brytanii. Warto wiedzieć, że emerytura brytyjska jest co roku waloryzowana, ale tylko dla osób mieszkających w Wielkiej Brytanii, w krajach UE lub w krajach, z którymi Wielka Brytania ma odpowiednie umowy.
Stany Zjednoczone
W USA emerytura (Social Security Retirement Benefits) jest wypłacana na podstawie punktów kredytowych (credits), które zdobywa się pracując i płacąc podatki na Social Security. Aby uzyskać emeryturę, trzeba zgromadzić 40 punktów kredytowych, co zwykle wymaga 10 lat pracy.
Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Polską a USA pozwala na sumowanie okresów ubezpieczenia w obu krajach w celu spełnienia minimalnych wymogów dotyczących okresu ubezpieczenia. Oznacza to, że jeśli nie masz wystarczającej liczby punktów kredytowych w USA, możesz wykorzystać okresy ubezpieczenia w Polsce, aby uzyskać prawo do emerytury amerykańskiej.
Social Security Administration (SSA) jest instytucją odpowiedzialną za emerytury w USA. Warto wiedzieć, że emerytura z USA może być pomniejszona o tzw. Windfall Elimination Provision (WEP), jeśli otrzymujesz również emeryturę z innego kraju, w którym nie płaciłeś podatków na amerykańskie Social Security.
Opodatkowanie emerytur zagranicznych
Kwestia opodatkowania emerytur zagranicznych jest regulowana przez umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Polska ma takie umowy z większością krajów, z których nasi obywatele otrzymują emerytury.
Generalnie, emerytury są opodatkowane albo w kraju zamieszkania, albo w kraju źródła (czyli tam, gdzie emerytura jest wypłacana), w zależności od postanowień konkretnej umowy. Na przykład, zgodnie z umową polsko-niemiecką, emerytury są opodatkowane tylko w kraju zamieszkania emeryta.
Ważne jest, aby prawidłowo zgłosić otrzymywaną emeryturę zagraniczną w polskim urzędzie skarbowym, nawet jeśli nie podlega ona opodatkowaniu w Polsce. Służy do tego formularz PIT-ZG, który składa się jako załącznik do rocznego zeznania podatkowego.
Transfer emerytur zagranicznych do Polski
Emerytury zagraniczne mogą być przelewane bezpośrednio na konto bankowe w Polsce. Większość instytucji emerytalnych oferuje taką możliwość, choć procedury i koszty mogą się różnić w zależności od kraju.
Przy ustalaniu sposobu transferu emerytury, warto zwrócić uwagę na:
- Koszty przelewów międzynarodowych
- Kursy wymiany walut stosowane przez bank lub instytucję emerytalną
- Częstotliwość wypłat (w niektórych krajach emerytury są wypłacane co miesiąc, w innych co kwartał lub nawet co rok)
Alternatywą dla przelewów międzynarodowych może być otwarcie konta w kraju, z którego otrzymujesz emeryturę, i korzystanie z karty płatniczej lub przelewów internetowych do transferu środków do Polski, co często może być tańszym rozwiązaniem.
Najczęstsze problemy i jak je rozwiązać
Ubieganie się o emeryturę za okresy pracy za granicą może wiązać się z różnymi trudnościami. Oto najczęstsze problemy i sposoby ich rozwiązania:
- Brak dokumentów potwierdzających zatrudnienie - w takiej sytuacji można się zwrócić do pracodawcy, związków zawodowych, urzędów podatkowych lub instytucji ubezpieczeniowych w danym kraju o pomoc w uzyskaniu zaświadczenia o zatrudnieniu.
- Długi czas oczekiwania na decyzję - procedury międzynarodowe często trwają długo. Warto regularnie kontaktować się z ZUS, aby monitorować postęp sprawy.
- Nieprawidłowe obliczenie świadczenia - jeśli masz wątpliwości co do wysokości przyznanej emerytury, możesz złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub odwołanie od decyzji.
- Problemy z komunikacją w obcym języku - ZUS powinien pomóc w komunikacji z zagranicznymi instytucjami, ale można też skorzystać z usług specjalistów, takich jak nasza firma Intesit, którzy mają doświadczenie w tego typu sprawach.
Pamiętaj, że w przypadku problemów zawsze możesz się zwrócić o pomoc do ZUS, konsulatu polskiego w danym kraju lub do wyspecjalizowanych firm doradczych.
Podsumowanie - korzyści z emerytury międzynarodowej
Uzyskanie emerytury za okresy pracy za granicą może znacząco zwiększyć łączny dochód na emeryturze. Mimo że procedura może być skomplikowana i czasochłonna, warto podjąć ten wysiłek, ponieważ każdy okres pracy i opłacania składek powinien być uwzględniony w twoich świadczeniach emerytalnych.
Korzyści z emerytury międzynarodowej to:
- Wyższy łączny dochód emerytalny
- Uznanie wszystkich okresów pracy i ubezpieczenia
- Możliwość otrzymywania emerytury niezależnie od miejsca zamieszkania
- Zabezpieczenie na starość odpowiadające faktycznemu wkładowi składkowemu w różnych krajach
Pamiętaj, że każda sytuacja jest indywidualna i wymaga dokładnej analizy. Jeśli potrzebujesz pomocy w uzyskaniu emerytury za okresy pracy za granicą, nasi eksperci w Intesit są gotowi służyć wsparciem i doświadczeniem.
